śr., 08.10.2025
17:00–19:00
Wykład
Muzeum Woli
10 zł.
Wykład z cyklu: Warszawska Ziemia Obiecana i rozwój jej nowoczesnego przemysłu maszynowego

Warszawa podczas zaborów stała się Ziemią Obiecaną dla wielu ludzi ambitnych i zdolnych. Przybyli oni do niej szukając szans na pracę i szczęśliwe życie. Miasto w XIX w. stało się kolebką błyskawicznego rozwoju nowoczesnego przemysłu. Wiele wyrobów z Warszawy i jej okolic trafiało daleko poza granice Królestwa Polskiego.
Wśród przedsiębiorczych migrantów było rodzeństwo Troetzerów – trzech braci i dwie siostry. Ich osiedlenie się w Warszawie stało się silnym impulsem pobudzającym rozwój produkcji światowej klasy maszyn i urządzeń przetwórczych. Na przykładzie tej rodziny prowadzący przedstawi rozwój nowoczesnego przemysłu na Woli od lat 40 XIX w. do Wielkiej Wojny, a także w Pruszkowie w XX w.
Cykl wykładów „Warszawska Ziemia Obiecana i rozwój jej nowoczesnego przemysłu maszynowego” składa się z sześciu unikalnych spotkań, które poprowadzi dr Mirosław Wawrzyński autor szykowanej do wydania książki pt. „Siła Troetzerów. Rzecz o inż. Józefie Troetzerze ostatnim z rodu światowej klasy warszawskich fabrykantów”.
Tematy wykładów:
- Warszawska Ziemia Obiecana i rozwój jej nowoczesnego przemysłu maszynowego
- Warszawskie firmy i fabryki Troetzerów oraz ich sukcesorzy
- Wolska fabryka Adolfa Troetzera i jego syna inż. Józefa Troetzera
- Fabrykanci warszawscy w rewolucji socjalnej „1905 roku”
- Praca w latach 1914-1920 inż. Józefa Troetzera w organizacjach ratowniczych
- Spuścizna w XXI w. po marce światowej „Troetzer”
Cena biletu: 10 pln.
Ilość miejsc: 40 osób
Opisy i terminy wykładów:
1.
8.10 | środa | 17.00 – 19.00
Warszawska Ziemia Obiecana i jej nowoczesny przemysł maszynowy
Warszawa w XIX w. stała się dla przysłowiową Ziemią Obiecaną. Jej błyskawiczny rozwój w rozpoczął się w latach 1815-1830 w Królestwie Polskim. Symbolizowały go nazwiska jego wybitnych kreatorów jak: ks. Drucki-Lubecki, Staszic, hr. Potocki, hr. Łubieński czy Steinkeller. Drugie, mocne przyspieszenie zaczęło się w latach 40. w burzliwym rozwoju kolei i żeglugi parowej. Punktem epokowym było w 1845 r. oddanie I-go odcinka Drogi-Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Trzeci impuls rozwojowy związany był z otwarciem mostu kolejowego przy Cytadeli, budową wielkiej Twierdzy Warszawa i uruchomieniem gigantycznej inwestycji publicznej warszawskiej, czyli miejskich wodociągów i kanalizacji.
2.
29.10 | środa | 17.00 – 19.00
Warszawskie firmy i fabryki Troetzerów oraz ich sukcesorzy
Warszawa w XIX w. stała się Ziemią Obiecaną. Na początku lat 40. z Pilzna przybyli do niej trzej bracia Troetzer: Wilhelm, Jan i Adolf, którzy byli znakomitymi kotlarzami z dwiema siostrami. Bracia w 1842 r. uruchamiają najpierw w Grodnie swą firmę i fabrykę, a w 1854 r. przenieśli ją na Wolę. Ich osiedlenie się w Warszawie doprowadziło w kolejnych 15 latach do otwarcia w mieście trzech, średniej wielkości, znakomitych firm i fabryk każdego z braci. Wszystkie cieszyły się znakomitą reputacją i były „długowieczne”. Przetrwały wiele lat po odejściu założycieli.
3.
19.11 | środa | 17.00 – 19.00
Wolska fabryka Adolfa Troetzera i jego syna inż. Józefa Troetzera
W 1870 r. przy ul. Chłodnej na Woli własną firmę i fabrykę otworzył trzeci z najmłodszych braci Troetzerów – Adolf Gotthart. Produkował w niej różne pompy i własnego pomysłu, budowy sikawki ogniowe dla krajowych straży ogniowych. W następnych 30 latach rozwinął on poważnie firmę. Stał się głównym producentem i dostawcą sprzętu dla straży krajowych i poza granicami Królestwa Polskiego. Jako jeden z niewielu fabrykantów często uczestniczył w wystawach regionalnych, krajowych czy światowych np. w Paryżu czy w Wiedniu. W 1900 r. jego firmę z fabrykę przejął syn inż. Józef Troetzer, który dalej z powodzeniem ją rozwijał.
4.
14.01 | środa | 17.00 – 19.00
Fabrykanci warszawscy w rewolucji socjalnej „1905 roku”
Punktem ważnym w dziejach rozwoju przemysłu w Carskim Imperium była „Rewolucja socjalna 1905 roku”, Wywołała ją klęska wojsk Rosji w wojnie z Japonią w Mandżurii w latach 1904-1905.
To był bardzo trudny okres dla wielu fabrykantów w całej Rosji w tym także Troetzera. Zapanowała recesja gospodarcza i wybuchły liczne strajki w całym Cesarstwie. W jaki sposób radzili sobie fabrykanci warszawscy w tym burzliwym okresie w Królestwie Polskim można to poznać na przykładzie losów firmy i fabryki inż. Józefa Troetzera.
5.
4.02 | środa | 17.00 – 19.00
Praca w latach 1914-1920 inż. Józefa Troetzera w organizacjach ratowniczych
Od początku wybuchu Wielkiej Wojny inż. Józef Troetzer mocno zaangażował się w prace lokalnego Komitetu Obywatelskiego Gminy Pruszków zostając jego prezesem. Udzielał się w kolejnych strukturach ratownictwa wojennego tworzonych w Warszawie, a w latach 1914-1915 podległych Centralnemu Komitetowi Obywatelskiemu. Po wycofaniu się w sierpniu 1915 r. Rosjan z Warszawy, gdy rozpoczęła się okupacja niemiecka Królestwa Polskiego, to włączył się on w tworzenie Rady Głównej Opiekuńczej. Przez następne pięć lat zajmował w tej instytucji czołowe pozycje z radzie lub w zarządzie. Ratownictwo wojenne oraz pomoc organizacji ratowniczych setkom tysięcy cywilów to ważny acz całkowicie zapomniany i nieznany okres w dziejach Polski. W tych strukturach w latach wojny pracował inż. Józef Troetzer.
6.
25.02 | środa | 17.00 – 19.00
Spuścizna w XXI w. po marce światowej „Troetzer”
Firma inż. Józefa Troetzera przestała istnieć na początku 1920 r.. Sprzedał on swoje zabudowania fabryczne w Pruszkowie Stowarzyszeniu Mechaników Polskich w Ameryce. Nowi właściciele uruchomili w nich wytwórnię obrabiarek i narzędzi precyzyjnych. Pomimo zamknięcia ponad 100 lat temu tej firmy i fabryki to wiele urządzeń wyprodukowanych przez jego ojca czy przez niego służyło kolejne dziesiątki lat wielu ludziom. Do czasów współczesnych przetrwało kilkadziesiąt sikawek i pomp marki Troetzer. Pokazanie spuścizny po tej światowej marce Troetzerów zamyka cykl spotkań.
______________
Mirosław Wawrzyński (dr n. hum. WDiNP UW) – wykładowca akademicki, badacz przeszłości. Skupia się na dziejach Polski m.in. rozwoju lokalnym, społeczeństwem obywatelskim. Interesują go także wojny głównie w Europie Środkowej w XX wieku. Autor lub współautor ponad 180 opracowań naukowych i publicystycznych. Jesienią 2025 roku planuje wydanie książki pt. „Siła Troetzerów”, a wcześniej opublikował książki m.in.: „Życie publiczne i społeczne Pruszkowa do roku 1921. Dynamika rozwoju peryferyjnego”, wyd. II, poprawione, rozszerzone zmienione, Pruszków 2022; wyd. I, Pruszków 2017; „Bronisław Chajęcki – nieznany bohater Warszawy i Pruszkowa”, Pruszków 2009 – wyróżnienie za najlepsze varsaviana 2009/2010; „Samopomoc i samoorganizacja w Polsce od XIX do XXI wieku”, Toruń 2007. Artykuły np. „Wojciech Radomski (1870-1936)”, w: Przegląd Pruszkowski, nr 1(101)/2020; M. Wawrzyński, Z. Zaborski, „Rodzina doktorostwa Wolframów”, w: Przegląd Pruszkowski, nr 1(99)/2019.
Partner edukacji Muzeum Warszawy – PGE Polska Grupa Energetyczna S.A.
