czw., 08.02.2024
18:00
Pokaz filmowy
Muzeum Woli
5 zł

Rozmowa z Joanną Rajkowską i pokaz filmu „Dotleniacz” | „Zimno już było”

Projekt „Dotleniacz” autorstwa Joanny Rajkowskiej w przestrzeni publicznej centrum Warszawy, realizowany przez CSW Zamek Ujazdowski, prezentowany był na skwerze na placu Grzybowskim w Warszawie od lipca do września 2007 roku. Pośrodku zieleńca zaaranżowany był staw o powierzchni obsadzony zielenią, krzewami ozdobnymi i nenufarami, zaopatrzony w specjalne urządzenia ozonujące powietrze i wytwarzające mgłę. Projekt poprzedzały badania archeologiczne na placu Grzybowskim, prowadzone w kwietniu z nakazu Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Miejsce w którym powstał projekt, jest wielowarstwowe, zarówno pod względem symbolicznym, funkcjonalnym, ale również architektonicznym. Warstwy te nakładały się fizycznie na tę samą przestrzeń, ale nie łączyły się ze sobą. Mieszkańcy mijali się codziennie, ale nie komunikowali – ich obszar społecznie wspólny praktycznie nie istniał. Tożsamość tego miejsca jest sfragmentaryzowana, trudno tu o jedną wspólną narrację.

Kiedy powstał „Dotleniacz” Joanny Rajkowskiej stał się próbą stworzenia miejsca w pewien sposób wyjętego z obowiązujących konwencji, miejsca właściwie idealnego, enklawy czystego powietrza, poza obowiązującym podziałem miejskiego terytorium. Jego tymczasowość, niezwykłość, brak z góry założonego scenariusza wydarzeń stwarza przestrzeń, którą wypełnić mogą tylko inni.

Do artystki należał inicjujący gest, jednak jego interpretacja i rozwinięcie nastąpiła już poza obszarem jej autorskiej kontroli – w trakcie dwóch miesięcy trwania projektu i podczas wszystkich mniej lub bardziej przypadkowych zdarzeń, jakie miały miejsce wokół niego. „Dotleniacz” stał się spoiwem przestrzeni i jej użytkowników, stałych i chwilowych. Stworzył tymczasowy obszar nieobciążony wielowarstwowymi tożsamościami. Spoiwem stała się woda, powietrze i zieleń. Co pozostawił po sobie projekt „Dotleniacz”, jak po 17 latach można określić jego znaczenie dla kształtowania obszarów miejskich i tożsamości miasta w obliczu wpływu zmian klimatycznych na współczesne miasta metropolitalne? O tym rozmawiać będziemy z Joanną Rajkowską.

Joanna Rajkowska: jest artystką wszechstronną, jednak jej najbardziej znane prace to projekty publiczne. Aby je zbudować, artystka wykorzystuje realnie istniejące miejsca, energie, organizmy i materiały. Używa przy tym elementów tak różnorodnych jak rośliny, budynki, obiekty znalezione, wodę, dym czy dźwięk. Wynikiem jej pracy są zarówno osie urbanistyczne i projekty architektoniczne, geologiczne fantazje, odkrywki archeologiczne, a także rzeźby podwodne. Większość jej prac powstaje, żyje i starzeje się w otwartej przestrzeni, dlatego ich materia to nie tylko materia wszelkich bytów, organicznych i nieorganicznych, wchodzących w ich skład, ale również ich skomplikowane relacje.

W ramach projektów publicznych, jak i poza nimi, Rajkowska produkuje filmy, fotografie i modele.

Od-swajanie, od-człowieczanie i budowanie relacji to metody, które artystka stosuje najczęściej. Jej celem jest ograniczenie działalności człowieka, pomnożenie podmiotów sprawczych oraz ludzkich i nie-ludzkich relacji. Artystka traktuje swoje projekty jak organizmy, skupiając się na życiu materii w jej molekularnym wymiarze, na cyklach życiowych, wzroście i starzeniu się. W przekonaniu, że ludzie, jako gatunek, nie byli w stanie utworzyć żywotnej, zrównoważonej kultury, artystka często zestawia ze sobą (ludzkie) konteksty historyczne i socjopolityczne z życiem innych gatunków. Jej praca wizualizuje i kwestionuje dychotomię rozdziału natury i kultury, co nierzadko łączy się z mocno wyczuwalną nutą rozczarowania.

Moderacja: Konrad Schiller