31.08.2020 – 31.12.2020
Projekt online

Odrodzenie obywatelskie. Solidarność w Warszawie 1980 – 1981 | ONLINE

31 sierpnia 1980 roku w Sali BHP Stoczni Gdańskiej podpisane zostało porozumienie między Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym a stroną rządową. Symbolem porozumień sierpniowych stała się lista 21 postulatów, które już 17 sierpnia zostały ogłoszone przez Międzyzakładowy Komitet Strajkowy.

Był to dokument przełomowy i w wielu aspektach wyprzedzający czas, w którym powstał. Odnosił się do wielu aspektów życia społecznego, gospodarczego i politycznego w Polsce. Jednak do powstania 21 postulatów doprowadził ciąg wydarzeń w całym kraju, strajków i manifestacji. Rodził się niespotykany do tej pory ruch społeczny, wspólnota, która miała odwagę wyznaczyć nowy kierunek rozwoju społeczeństwa, obejmujący niemal z każdą dziedzinę życia.

 

Projekt online zatytułowany „Przebudzenie obywatelskie. Solidarność w Warszawie 1980 – 1981”, wpisuje się w 40-lecie podpisania porozumień sierpniowych i powstania ruchu społecznego Solidarność. Jego głównym zamierzeniem jest przyjrzenie się samej idei solidarności i okolicznościom jakie spowodowały powstanie jednego z największych ruchów społecznych w historii Polski, przy czym skupia się na obecności tego ruchu na Woli, przemysłowo-robotniczej dzielnicy Warszawy, oraz w stolicy. Projekt składa się z dwóch komplementarnych części: historyczno-archiwalnej oraz części współczesnej.

Chociaż wydarzenia, do których się odnosimy, obejmowały cały kraj, chcemy skupić się na pamięci lokalnej. Dlatego też projekt inaugurujemy publikacją nagrania rozmowy z  Mirosławem Odorowskim, który w latach 80. był członkiem Komitetu Założycielskiego „Solidarności” i Związków Zawodowych w Zakładach Wytwórczych Lamp Elektrycznych im. Róży Luksemburg w Warszawie, a także delegatem na I Walny Zjazd Delegatów Regionu Mazowsze oraz na I Krajowy Zjazd Delegatów „Solidarności”. Był internowany w Ośrodku Odosobnienia w Warszawie-Białołęce od 13 grudnia 1981 do 12 kwietnia 1982 roku.

Rozmowa odbyła się 10 sierpnia 2020 roku w Muzeum Woli. Podzielona została na cztery odcinki, które publikować będziemy w kolejnych tygodniach września 2020 roku. Mirosław Odorowski pytany był zarówno o okoliczności powstania Solidarności, jaki i Niezależnych Związków Zawodowych na terenie Zakładów im. Róży Luksemburg. Poproszony został również o subiektywny komentarz do współczesnej roli organizacji związkowych oraz o odniesienie się po czterdziestu latach do ważnych punktów 21 postulatów i porozumień podpisanych 31 sierpnia 1981 roku. Projekt „Odrodzenie obywatelskie. Solidarność w Warszawie 1980 – 1981” będzie sukcesywnie rozwijany do końca grudnia 2020 roku.

W kolejnych etapach, dzięki uruchomieniu E-katalogu Muzeum Warszawy, opublikowane zostaną wybrane i niepublikowane wcześniej rozmowy z osobami zaangażowanymi w tworzenie i działalność Solidarności w latach 80. w warszawskich zakładach pracy. W pierwszej kolejności udostępnione zostaną nagrania z pracownicami i pracownikami Zakładów Wytwórczych Lamp Elektrycznych im. Róży Luksemburg w Warszawie. Był to jeden z największych zakładów przemysłowych na Woli i jeden z pierwszych, który zastrajkował w lipcu 1980 roku, z inicjatywy pracujących w nim kobiet. Tym samym oddajemy głos kobietom jako jednym z ważnych podmiotów wydarzeń Solidarnościowych. Wraz z wybranym materiałem dźwiękowym pokazane zostaną  archiwalia ze zbiorów Muzeum Warszawy (fotografie, druki ulotne, plakaty, transparenty, przypinki) z tego samego okresu, stanowiące uzupełnienie narracji.

Projekt „Odrodzenie obywatelskie. Solidarność w Warszawie 1980 – 1981” stawia sobie za cel przyjrzenie się wybranym zagadnieniom, które wynikały z dążeń i postulatów „Solidarności”. Dotyczy zarówno aspektu historycznego, odniesień do ówczesnego kontekstu i sytuacji, w jakiej owe zagadnienia były poruszane lub pojawiały się w toku wypracowywania znaczenia politycznego Solidarności, jak i współczesności. Wśród wątków znalazły się kwestie praw pracowniczych, polityki społecznej, samorządności, edukacji i kultury niezależnej, a także ekologii, praw lokatorskich i praw kobiet. Dlatego opracowany materiał historyczno-kontekstowy będzie uzupełniany serią krótkich rozmów z twórcami młodego i średniego pokolenia, którzy w swojej praktyce artystycznej, pracach i strategiach poruszają interesujące nas wątki obecne w okresie pierwszej Solidarności – w dyskusjach lub w sferze konstruowanych postulatów.

Dyskusje z początków Solidarności doprowadziły do wniosku, że nie można rozwiązać partykularnych problemów bez zmiany fundamentów – sposobu myślenia i porządku społecznego. To zadanie wymyślenia świata na nowo i związane z nim poczucie odpowiedzialności za wspólnotę. Niniejszy projekt, zawierający kontekst historyczny uzupełniony współczesnym komentarzem, nie ma na celu tworzenia prostych analogii między wydarzeniami historycznymi i współczesnością, ma służyć do ukazania nośności i aktualności kwestii o jakie postulowała i walczyła Solidarność w swoich początkach, a które również współcześnie stanowią istotne problemy w budowaniu wspólnoty, społeczeństwa obywatelskiego i demokratycznego.

 

Kuratorzy: Izabella Maliszewska i Konrad Schiller

Współpraca: Magdalena Staroszczyk