1 lipca - 11 grudnia 2022
7 zł normalny / 5 zł ulgowy, bezpłatny czwartek

Białoszewski nieosobny

Mironowi Białoszewskiemu poświęcono wiele książek, prac naukowych, projektów artystycznych czy filmów. Wystawa w Muzeum Woli pokazuje jego życie i twórczość w nowy sposób. Opowiada o sieci artystycznych inspiracji i relacjach Białoszewskiego z innymi twórcami działającymi w Warszawie lat 40., 50. i 60.

Teatr niezależny

Białoszewski w latach 40.-60. XX w. był blisko związany z grupami performatywnymi działającymi w Warszawie i okolicy. Początki jego twórczości to teatr okupacyjny zapoczątkowany przez Stanisława Swena Czachorowskiego, następnie działał w grupach spotykających się tuż po wojnie w Kobyłce (u Stanisława Swena Czachorowskiego) i Zielonce (u Bogusława Choińskiego). W latach 50. Białoszewski współtworzył Teatr na Tarczyńskiej, założony z inicjatywy Lecha Emfazego Stefańskiego. I choć w bramie przy Tarczyńskiej „panowały nastroje starej, czynszowej kamienicy pachnącej praniem, stęchlizną”, teatr szybko stał się miejscem modnym.

Wśród widowni, czasem aż stuosobowej, można było spotkać Krzysztofa Komedę, Juliana Przybosia, Henryka Stażewskiego. Prasa zagraniczna postrzegała grupę jako polskich surrealistów, futurystów albo bitników. Teatr powstawał oddolnie, metodą chałupniczą, wejście nie było biletowane, rozdawano zaproszenia.

Grupa, na przekór powojennej biedzie i opresji politycznej, działając na obrzeżach kultury oficjalnej, robiła „COŚ bez cenzury, miejsca, pieniędzy” (Ludmiła Murawska). Tworzono z tego, co pod ręką: kartonów, szmat, pudełek, skrzynek, desek do prasowania, tac znalezionych na śmietniku. Samodzielnie robione programy teatralne, lalki, własnoręcznie barwione materiały – tak powstawała nisza swobody twórczej w czasach socrealizmu.

Po rozpadzie grupy Białoszewski wraz z Ludwikiem Heringiem i Ludmiłą Murawską stworzył Teatr Osobny we własnym mieszkaniu na placu Dąbrowskiego, gdzie mieszkał z malarzem Leszkiem Solińskim. Teatr Osobny funkcjonował w latach 1958-63.

Miron w sieciach relacji

Do Białoszewskiego przylgnęło określenie „poeta osobny”, ale jego twórczość zawsze wyrastała z „potrzeby wspólnoty, istnienia poprzez ludzi, w ludziach, z ludzi czerpania” (Hanna Kirchner). Miron żył i tworzył w gęstej sieci artystycznych inspiracji i bliskich relacji. Nieprofesjonalne, alternatywne grupy twórcze i biografie ich uczestniczek i uczestników układają się w portret Białoszewskiego nieosobnego.

Wiele z tych artystek i artystów niesłusznie pozostaje do dziś w cieniu Mirona, a wystawa w Muzeum Woli chce przywrócić te nietuzinkowe postaci pamięci Warszawiaków i Warszawianek.

Realia powojennej Warszawy

Artyści tworzyli w czasach okupacji, a potem stalinizmu, w epoce doktryny socrealistycznej. W czasach skrajnej biedy, głodu, inwigilacji, w zniszczonych, zimnych prywatnych mieszkaniach lub przeludnionych lokalach z przydziału. Miejsca te stanowiły enklawy wolności i twórczych praktyk na obrzeżach oficjalnej kultury. Układają się one w historię (pod)warszawskich nisz: prywatnych mieszkań przekształcanych w teatry i galerie sztuki, powojennego miasta widzianego oczami grup i tożsamości mniejszościowych, które reprezentowali artyści współpracujący z Białoszewskim i on sam.

Pomnik dźwiękowy Białoszewskiego

Instalacja dźwiękowa stworzona przez Wojciecha Bąkowskiego nawiązuje do nagrań Białoszewskiego i jego eksperymentów dźwiękowych. Pomnik będzie prezentowany przez cały czas trwania wystawy w odrębnej przestrzeni.

Sprawdź program wydarzeń towarzyszących wystawie. Wystawie towarzyszy oferta lekcji muzealnych, dowiedz się więcej. Program powstał we współpracy z Fundacją im. Mirona Białoszewskiego.

Zdjęcia wystawy: Marcin Sieczka

KOLOFON

zespół kuratorski: Agnieszka Karpowicz, Magdalena Staroszczyk

konsultacje: Agnieszka Czerniak, Igor Piotrowski

projekt wystawy: Marcin Kwietowicz

współpraca autorska: Maciej Toszek

projekt graficzny: Maciej Chodziński

projekt plakatu: Joanna Bębenek

redakcja i korekta: Urszula Drabińska

produkcja wystawy: Katarzyna Jolanta Górska

realizacja: Ksenia Góreczna, Paweł Grochowalski, Krzysztof Hernik, Piotr Lipiński, Adam Rogowski, Leszek Sokołowski, Dariusz Sałański, Mariusz Stawski, Krzysztof Świerczewski

transport: Artur Miniewicz, Michał Bogumił

opieka konserwatorska: Katarzyna Lesiakowska-Tofil, Beata Galperyn-Kołodziejska, Robert Kołodziejski, Paulina Miąsik, Igor Nowak, Piotr Popławski

wypożyczenia: Janusz Kurczak, Tomasz Lewandowski, Piotr Niwiński

koordynacja digitalizacji: Mikołaj Kalina

postprodukcja dźwięku i realizacja filmu: Piotr Czubin (Studio Praga), Dorota Migas-Mazur, Piotr Morawski

program towarzyszący i edukacyjny: Agnieszka Czerniak, Konrad Schiller, Magdalena Staroszczyk ,Katarzyna Żukowska, Fundacja im. Mirona Białoszewskiego

promocja: Julia Borowska, Matylda Dobrowolska, Anna Ładna, Aleksandra Migacz, Milena Soporowska

zbiory prywatne: Mikołaj Brykalski, Halina Gąsiorowska, Weronika Kubacka, Maria Barbara Mościcka, Ludmiła Murawska, Henk Proeme, Anna i Tadeusz Sobolewscy, Małgorzata Wołyńska

instytucje użyczające zbiorów na wystawę: Biblioteka Narodowa, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, Fundacja Archeologii Fotografii, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Ośrodek Karta, Polska Agencja Prasowa, Polskie Radio

współpraca instytucjonalna: Biblioteka Narodowa, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza

Składamy podziękowania wszystkim osobom i instytucjom, które przyczyniły się do powstania wystawy.