WYSTAWY
20 lutego - 20 lipca 2025 roku
15 zł normalny / 10 zł ulgowy, czwartek 1 zł
1905. Nowy początek. Rewolucja na Woli i w Warszawie

Nowa wystawa w Muzeum Woli przywołuje wydarzenia sprzed 120 lat i pokazuje, jak znacząco wpłynęły na kształtowanie się tożsamości społeczeństwa dzielnicy i reszty miasta. Pamięć o pospolitym ruszeniu z początku XX wieku oraz jego historia była wykorzystywanego w propagandzie PRL, natomiast po 89 roku zmarginalizowana. Dzięki naszej wystawie ma szansę wybrzmieć na nowo. Odwiedzający będą mogli przekonać się, że wydarzenia z 1905 roku były swoistą „próbą generalną wskrzeszenia Polski” * i początkiem walki o wolność i podstawowe prawa obywatelskie, którymi cieszymy się do dziś. Proponujemy niepowtarzalne przeżycie odkrywania zatartego w pamięci ogółu fragmentu najnowszych dziejów Woli, Warszawy oraz Polski.
Wyjmujemy z przechowalni historii niezwykle ważny moment z życia Woli i Warszawy. Opowiadamy o nim bez zniekształceń i naleciałości polityk historycznych. Prezentujemy narrację o wielobarwnej dzielnicy, w której mieszkali bohaterowie tamtego czasu: kobiety, mężczyźni, dzieci, starcy, bogaci i biedni, robotnicy, przemysłowcy, przedstawiciele mniejszości żydowskiej, aktywiści i pospolici przestępcy. 1905 rok to nie tylko walka z Caratem, to chwila starcia się interesów mieszkańców przemysłowej Warszawy, czas, w którym umierają stare i rodzą się nowe idee. To moment zmiany, za który często płacą życiem jej twórcy, a także niewinni ludzie. Wystawa proponuje refleksję nad uniwersalnością historii ówczesnej Woli, dzielnicy, która stała się na ten moment światem w pomniejszeniu.
Rewolucja zaczyna się na Woli
Początek XX wieku – trwa światowy kryzys gospodarczy, który dotyka także ekonomii Imperium Rosyjskiego, które dodatkowo w 1904 roku wikła się w wojnę z Japonią o wpływy na Dalekim Wschodzie. W następstwie tych procesów pogarsza się sytuacja życiowa poddanych Cara. W miastach Imperium, zaczynają się rozruchy, także w Warszawie rośnie napięcie. Stolica Królestwa Polskiego jest ważnym elementem w łańcuchu dostaw dla Moskwy, produkuje się tu wszystko, od amunicji po zegarki. Znaczna część stołecznych fabryk mieści się na Woli, gdzie żyje i pracuje 1/3 populacji miasta. To właśnie w tej dzielnicy, w styczniu 1905 roku sypią się pierwsze iskry rewolucji. Codziennością stają się strajki powszechne, okupacje zakładów oraz protesty studentów. Po chwili bunt rozlewa się na całe społeczeństwo. Aktywizują się i rywalizują ze sobą ugrupowania polityczne. W zależności od opcji światopoglądowej upatrują szansę na: pełną niepodległość, uzyskanie szerokiej autonomii dla Królestwa w ramach Imperium lub realizację międzynarodowego postulatu antykapitalistycznego. Walczono także o bardziej przyziemne sprawy: zdobycie fundamentalnych praw pracowniczych (ośmiogodzinny dzień roboczy, ubezpieczenie od wypadków, świadczenia, wolność w zrzeszaniu się), dostęp do niezależnej edukacji w języku polskim, oraz prawa do wyborów powszechnych, w tym dla kobiet.
– „Wystawa 1905. Nowy początek. Rewolucja na Woli i w Warszawie ukazuje jak gwałtownie kształtowała się nowoczesna polityczność i świadomość społeczna. Te wydarzenia bez wątpienia odegrały znaczącą rolę w procesie odzyskiwania niepodległości przez Polskę” – mówi kurator wystawy Konrad Schiller.
Kolekcja
Ekspozycja niemal w całości opiera się o zbiory Muzeum Warszawy, można śmiało powiedzieć, że jest projektem autorskim. Zaprezentowana ikonografia ukazuje imponującą skale ówczesnych wydarzeń, składają się na nią obrazy dokumentujące: 250 tysięczny pochód patriotyczny, najazd policji na tajną drukarnię SDKPiL, czy też tzw. „pogrom alfonsów”. Na ekspozycji będzie można zobaczyć oryginalne sztandary z pochodów i strajków. Pokazane będą unikatowe druki ulotne i odezwy polityczne. Na pocztówkach, fotografiach i grafikach zebranych z tej okazji widnieją walki uliczne, manifestacje i skutki zamachów bombowych. Wyjątkowym obiektem jest prezentowany album stworzony przez Stefana Stattlera (dyrektora czołowej fabryki przemysłu ciężkiego Lilpop, Rau i Loewenstein), ta kolekcja fotografii stanowi fascynującą kronikę lokalnego przemysłu i jego przemian na początku XX w.
Tematy poruszane na wystawie pogłębimy w ramach programu towarzyszącego, na który składają się:
- Oprowadzania kuratorskie.
- Wykłady i rozmowy z ekspertami i ekspertkami z zakresu historii: politycznej, sztuki, społecznej i ekonomicznej.
- Dedykowany program edukacyjny.
- Spacery akustyczne ilustrujące krajobraz rewolucyjnej Warszawy.
- Projekcja filmu Agnieszki Holland Gorączka (1981).
Wystawa „1905. Nowy początek. Rewolucja na Woli i w Warszawie” w Muzeum Woli potrwa od 20 lutego do 20 lipca 2025 roku. Wernisaż odbędzie się 19 lutego o godz. 18.00, wstęp wolny. Muzeum jest czynne we wtorki, środy i piątki od godziny 9.00 do 18.00, w czwartki od 11.00 do 20.00, w soboty i niedziele od 11.00 do 19.00. Bilety: 15 zł / 10 zł, w czwartki 1 zł.
________
* T. Nałęcz, „Rewolucja 1905 roku. Próba generalna wskrzeszenia Polski”
KOLOFON
kurator / curator Konrad Schiller
produkcja / production Marta Galewska
projekt architektoniczny i opracowanie graficzne / exhibition and graphic design Studio Robot
program towarzyszący / accompanying program Konrad Schiller, Magdalena Staroszczyk, Klaudia Jaraszek
program edukacyjny / educational program Katarzyna Żukowska
wypożyczenia z instytucji / loans from institutions Biblioteka Narodowa, Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Lublinie
reprodukcje ze zbiorów / reproductions from collections Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Warszawy, POLONA.PL
realizacja wystawy / implementation Piotr Lipiński (koordynacja), Michał Bogumił, Ksenia Góreczna, Paweł Grochowalski, Krzysztof Hernik, Krzysztof Kwiatkowski, Artur Miniewicz, Katarzyna Radecka, Tomasz Raubo, Dariusz Sałański, Leszek Sokołowski, Mariusz Stawski, Filip Wielechowski-Olszak, Adam Wrzosek
konserwacja / conservation Piotr Kaczkiełło, Julia Kłosińska, Robert Kołodziejski, Katarzyna Lesiakowska-Tofil, Igor Nowak, Karolina Nowicka, Piotr Popławski
wypożyczenia zewnętrzne / external loans Janusz Kurczak
wypożyczenia wewnętrzne / in-house loans Aleksandra Lis, Dawid Łukasiak, Małgorzata Oliwińska, Dorota Parszewska, Joanna Rykiel, Zuzanna Sieroszewska-Rolewicz, Filip Żelewski
koordynacja digitalizacji / digitisation coordinator Mikołaj Kalina
digitalizacja / digitisation Adrian Czechowski, Eliza Kowalska-Małek, Michał Matyjaszewski, Anna Sulej
redakcja i korekta tekstów / text editing and proofreading Katarzyna Głowińska (Lingventa)
tłumaczenie tekstów / text translation Marcin Wawrzyńczak
projekt plakatu / poster design Joanna Bębenek
komunikacja i marketing / communication and marketing Małgorzata Czajkowska, Agata Fijałkowska, Agata Fronczyk, Wojciech Gadomski, Dagmara Jędrzejewska, Anna Ładna, Jowita Purzycka, Nela Sobieszczańska